Τα Επτάνησα αποτελούν ένα σύμπλεγμα επτά κυρίων νησιών και αρκετών μικρότερων που βρίσκεται στο Ιόνιο Πέλαγος. Τα επτά κύρια νησιά είναι, με σειρά μεγέθους, η Κεφαλλονιά, η Κέρκυρα, η Ζάκυνθος, η Λευκάδα, τα Κύθηρα, η Ιθάκη και οι Παξοί.
Το νησιωτικό σύμπλεγμα των Επτανήσων περιλαμβάνει και κάποια μικρότερα νησιά όπως τα Αντικύθηρα, τους Αντίπαξους, το Αρκούδι, την Άτοκο, τον Βρόμωνα, την Δρακονέρα, την Ερεικούσσα, τον Κάλαμο, τον Καλόγηρο, το Καρλονήσι, τον Καστό, τον Λαμπρινό, το Μαθράκι, τη Μάκρη, το Μεγανήσι, το Μόδι, τους Οθωνούς, την Οξεία, τον Πεταλά, τον Ποντικό, το Προβάτι, τον Σκορπιό, την Σοφία, τις Στροφάδες, την Σωρό και άλλα. Στο σύμπλεγμα των Επτανήσων περιλαμβάνεται και η νήσος Σάσων, η οποία από το 1864 έως το 1914 ανήκε στην Ελλάδα.
Τα Επτάνησα ανήκουν διοικητικά στην περιφέρεια των Ιόνιων νησιών, πλην των Κυθήρων, που ανήκουν διοικητικά στην Περιφέρεια Αττικής. Η περιφέρεια των Ιόνιων νησιών περιλαμβάνει τους νομούς Ζακύνθου, Κέρκυρας, Κεφαλληνίας και Λευκάδας.
Κεφαλονιά
Η Κεφαλονιά (Κεφαλληνία) είναι το μεγαλύτερο και πιο ορεινό νησί των Επτανήσων και το τρίτο σε πληθυσμό μετά την Κέρκυρα και τη Ζάκυνθο. Βρίσκεται απέναντι από την είσοδο του Πατραϊκού Κόλπου, βόρεια της Ζακύνθου, νότια της Λευκάδας και δυτικά της Ιθάκης.
Το νησί έχει έκταση περίπου 734,014 τ.χλμ. και σε αυτό κατοικούν περίπου 35.801 κάτοικοι. Μεγάλο μέρος της έκτασης του καταλαμβάνει η οροσειρά Αίνος χαρακτηρισμένη ως Εθνικός δρυμός με σημαντικότερες κορυφές τις Μέγας Σωρός (1.628 μ.), Αγία Δυνατή (1.131 μ.), Ευμορφία (1.043 μ.) και Κόκκινη Ράχη (1.078 μ.) Οι σημαντικότερες πεδιάδες είναι αυτές της Κραναίας, της χερσονήσου Παλικής, του Αρακλείου και της Σάμης.
Κέρκυρα
Η Κέρκυρα είναι ένα από τα βορειότερα και δυτικότερα νησιά της Ελλάδας και του Ιονίου Πελάγους. Βρίσκεται στην είσοδο της Αδριατικής Θάλασσας, κοντά στις Ηπειρωτικές ακτές. Οι βορειοανατολικές της ακτές πλησιάζουν αρκετά (περ. 2 χιλιόμετρα) τις ακτές των Αγίων Σαράντα της Αλβανίας. Είναι μέρος του ενιαίου δήμου της Κέρκυρας, ο οποίος περιλαμβάνει επίσης τα μικρότερα νησιά Οθωνοί, Ερεικούσσα και Μαθράκι.
Έχει σχήμα μακρόστενο, πλατύτερο στο βόρειο τμήμα της, ενώ στενεύει προς τον νότο. Τα παράλιά της έχουν συνολικό μήκος 217 χιλιόμετρα και σχηματίζουν αρκετούς όρμους και ακρωτήρια. Το έδαφός της είναι κυρίως ορεινό, ιδιαίτερα στο βόρειο τμήμα. Οι ξένοι την αποκαλούν Κορφού (αγγλ Corfu), κατά παραφθορά του βυζαντινού της ονόματος Κορυφώ, από τις δύο κορυφές που φαίνονται καθώς πλησιάζει ο επισκέπτης στο νησί.
Ζάκυνθος
Η Ζάκυνθος, γνωστή διεθνώς και με το όνομα “Τζάντε”, ή Φιόρο του Λεβάντε (= Άνθος της Ανατολής) κατά τους Βενετσιάνους, είναι ένα από τα νησιά των Επτανήσων. Είναι το ενδέκατο σε έκταση ελληνικό νησί και το τρίτο (μετά την Κεφαλονιά και την Κέρκυρα) και δεύτερο σε πληθυσμό νησί των Ιονίων νήσων. Η έκτασή της είναι 406 τ. χλμ και ο πληθυσμός ανέρχεται στους 40.758 κατοίκους (απογραφή 2011). Από την Πελοπόννησο απέχει 9,5 ναυτ. μίλια (από την Κυλλήνη του Νομού Ηλείας) και 8,5 ναυτ. μίλια από το πλησιέστερο βόρεια σε αυτή νησί, την Κεφαλονιά. Οι κάτοικοί της καλούνται Ζακύνθιοι, ή Ζακυνθινοί. “Υρία”, ένα από τα αρχαία ονόματα του νησιού της Ζακύνθου.
Το κλίμα της Ζακύνθου είναι ήπιο μεσογειακό με πολλές βροχές από Νοέμβριο μέχρι Ιανουάριο και μεγάλη ηλιοφάνεια όλο το έτος.Βέβαια έχει επηρεαστεί από τις παγκόσμιες κλιματικές αλλαγές.
Λευκάδα
Η Λευκάδα ή Λευκάς είναι νησί του Ιονίου πελάγους και μαζί με τα νησιά Κέρκυρα, Κεφαλονιά, Ιθάκη, Ζάκυνθος και Παξοί αποτελούν την περιφέρεια Ιονίων Νήσων. Είναι το τέταρτο σε έκταση νησί στο Ιόνιο (320 τ.χλμ.) και το τέταρτο σε πληθυσμό με περίπου 23.000 κατοίκους κατά την απογραφή του 2011. Βάσει του σχεδίου Καποδίστριας η Λευκάδα μαζί με τα νησιά Κάλαμος, Καστός και Μεγανήσι, (γνωστά και ως Πριγκιποννήσια), αποτελούσε το νομό Λευκάδος με έδρα την πόλη της Λευκάδος. Από το 2011 όμως, οπότε και εισήχθηκε στο πρόγραμμα Καλλικράτης, η Λευκάδα, μαζί με τα προαναφερθέντα νησιά πλην του Μεγανησίου αποτελεί πλέον δήμο με έδρα και πάλι την πόλη της Λευκάδος, ενώ το Μεγανήσι αποτελεί ξεχωριστό δήμο με έδρα το Κατωμέρι.
Λόγω της γεωγραφικής της θέσης (οι ακτές της βρίσκονται πολύ κοντά μ’ εκείνες της ηπειρωτικής Ελλάδας τις οποίες τις χωρίζει ο ιστορικός πορθμός του Δρεπάνου) συνδέεται με την Αιτωλοακαρνανία με μια πλωτή γέφυρα μήκους περίπου 20 μέτρων.
Κύθηρα
Τα Κύθηρα, γνωστά και με την παλαιότερη ενετική ονομασία Τσιρίγο (Cerigo), είναι νησί το οποίο βρίσκεται στη Νότιο Ελλάδα, στα νότια της Πελοποννήσου και νοτιότερα της Ελαφόνησου και του κάβο Μαλιά. Ο Πλάτωνας αναφέρει ότι κατά τη μυθολογία ήταν το νησί της θεάς Ουρανίας Αφροδίτης (την οποία ξεχωρίζει από την Αφροδίτη Πάνδημο) και του Έρωτα.
Τα Κύθηρα βρίσκονται στην νότια Ελλάδα, ανάμεσα στην Πελοπόννησο και την Κρήτη, στο σημείο που το Ιόνιο, το Αιγαίο και το Κρητικό πέλαγος συναντώνται. Είναι νησί επίμηκες, με μήκος 29 χιλιόμετρα και πλάτος 18 χιλιόμετρα. Έχουν έκταση 277,746 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Το μήκος των ακτογραμμών του είναι περίπου 90 χιλιόμετρα. Στο βόρειο άκρο του νησιού βρίσκεται ο φάρος του Μουδαρίου, ο οποίος χτίστηκε το 1857 από τους Άγγλους, ενώ στο λιμάνι του Καψαλίου, στο νότιο τμήμα του νησιού, βρίσκεται φάρος ο οποίος κατασκευάστηκε το 1853.
Ιθάκη
Η Ιθάκη είναι ένα νησί των Επτανήσων και βρίσκεται στα νότια της Λευκάδας και στα βορειοανατολικά της Κεφαλονιάς, από την οποία χωρίζεται με τον ομώνυμο πορθμό. Πρωτεύουσά της είναι το Βαθύ. Πρόκειται για επίμηκες νησί με έκταση 96 τ.χλμ και πληθυσμό 3.084 κατοίκους σύμφωνα με την απογραφή του 2001. Έως το 2011 αποτελούσε, μαζί με άλλα μικρότερα νησιά, την επαρχία Ιθάκης και ανήκε στο Νομό Κεφαλληνίας. Από το 2011, με την εφαρμογή του Προγράμματος Καλλικράτης αποτελεί ξεχωριστή Περιφερειακή Ενότητα. Ουδεμία μεταβολή επήλθε στον ομώνυμο Δήμο, σύμφωνα με το άρθρο 1,§ 2.25.Β. αυτού. Η Ιθάκη ανήκει Διοικητικά στην Περιφέρεια Ιονίων Νήσων.
Η Ιθάκη συνδέεται ακτοπλοϊκώς καθημερινά με την Κεφαλονιά, τη Λευκάδα, την Πάτρα και τον Αστακό. Η Ιθάκη έχει 2 λιμάνια, το Βαθύ και τον Πίσω Αετό, που συνδέονται αμφότερα με την Πάτρα μέσω Σάμης (λιμάνι της Κεφαλονιάς). Ο Πίσω Αετός συνδέεται επίσης με το Φισκάρδο της Κεφαλονιάς, τη Βασιλική της Λευκάδας και τον Αστακό Αιτωλοακαρνανίας. Πλοία συνδέουν τις Φρίκες με το Φισκάρδο και τη Βασιλική ή το Νυδρί.
Παξοί
Οι Παξοί είναι ένα μικρό νησί των Επτανήσων, στο Ιόνιο Πέλαγος. Βρίσκεται 7 μίλια νότια της Κέρκυρας, σε απόσταση 8 μιλίων από τις Ηπειρωτικές ακτές και διοικητικά ανήκει στο Νομό Κέρκυρας. Πρωτεύουσα των Παξών είναι ο γραφικός Γάιος ο οποίος προστατεύεται φυσικά από δύο νησάκια, την Παναγιά και τον Άγιο Νικόλαο. Ο πληθυσμός σύμφωνα με την απογραφή του 2001 είναι 2.374 κάτοικοι και η έκτασή του 25,322 τ.χλμ.
Οι Παξοί χαρακτηρίζονται από τη πυκνή τους βλάστηση και από τους ελαιώνες οι οποίοι ήταν αποτέλεσμα της πολιτικής των Βενετών οι οποίοι ενθάρρυναν την καλλιέργεια της ελιάς για να έχει το νησί οικονομικούς πόρους, και τους μικρούς αμπελώνες. Η χλωρίδα είναι πλούσια και περιλαμβάνει 450 είδη περίπου, με δυο από αυτά να είναι ενδημικά, το Limonium antipaxorum και το Centaurea paxorum
Μεγανήσι
Το Μεγανήσι είναι νησί μεταξύ Λευκάδας και Αιτωλοακαρνανίας. Είναι το μεγαλύτερο νησί του συμπλέγματος των Πριγκηπονήσων Λευκάδας, γι’αυτό και ονομάζεται έτσι. Έχει έκταση 22,356 τ. χλμ. και πληθυσμό 1.090 κατοίκους σύμφωνα με την απογραφή του 2001. Το Μεγανήσι ανήκει επίσης στο ευρύτερο σύμπλεγμα των Τηλεβοΐδων νήσων.
Το Μεγανήσι αποτελεί δήμο του νομού Λευκάδας, με πληθυσμό 1.092 κατοίκους σύμφωνα με την απογραφή του 2001. Στο νησί υπάρχουν τρία χωριά, το Κατωμέρι (έδρα του δήμου), το Βαθύ και το Σπαρτοχώρι. Στον δήμο Μεγανησίου ανήκει και η γνωστή νησίδα Σκορπιός.
Η πρόσβαση στο νησί γίνεται μόνο από την πλευρά της Λευκάδας. Για το Μεγανήσι υπάρχουν τακτικά δρομολόγια πλοίου από το Νυδρί. Το πλοίο πιάνει και στα δύο λιμάνια του Μεγανησίου, στο Σπαρτοχώρι και στο Βαθύ. Η διάρκεια της διαδρομής δεν υπερβαίνει τα 25 λεπτά.
Κάλαμος Λευκάδας
Ο Κάλαμος (σπανιότερα η Κάλαμος), (24,964 τ. χλμ κάτ. 529, 2011), είναι μικρό νησί στο Ιόνιο Πέλαγος, σε πολύ κοντινή απόσταση από τη δυτική ακτή της Αιτωλοακαρνανίας.
Το νησί βρίσκεται ακριβώς απέναντι από το χωριό Μύτικας της Αιτωλοακαρνανίας, αλλά παρά την κοντινή του απόσταση ανήκει διοικητικά στο Νομό Λευκάδας μαζί με άλλα μικρά νησιά της περιοχής. Είναι κυρίως ορεινό, η κορυφή μάλιστα του βουνού που δεσπόζει στο νησί φτάνει τα 745 μ. Η επικοινωνία με την ηπειρωτική χώρα γίνεται με καΐκια που εκτελούν δρομολόγια από και προς τον Μύτικα στην ακτή της Αιτωλοακαρνανίας. Το νησί φημίζεται για τις όμορφες παραλίες του και αρκετοί το επισκέπτονται κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.
Ερεικούσσα
Η Ερεικούσσα (ή Ερείκουσα) είναι το δεύτερο σε μέγεθος από τα τρία Διαπόντια νησιά βορείως της Κέρκυρας και έχει έκταση 4,449 τ. χλμ. Αποτελεί την ομώνυμη Δημοτική Κοινότητα του Δήμου Κέρκυρας. Σύμφωνα με την Απογραφή του 2011 έχει 496 κατοίκους.
Το νησί είναι καταπράσινο και προσφέρεται για ήσυχες αποδράσεις. Οι κυριότερες παραλίες του είναι στο Πόρτο και το Μπραγκίνι. Είναι το βορειότερο ελληνικό νησί του Ιονίου.
Οι Οθωνοί έχουν έκταση 10,8 τετρ. χιλιόμετρα. Απέχουν 12 ναυτ. μίλια από τις ΒΔ ακτές της Κέρκυρας, το ακρωτήριο «Δράστης». Το νησί είναι καταπράσινο, κυρίως ορεινό, με ανώτερο υψόμετρο το Ημεροβίγλι (Μεροβίγγλι, 393 μ.) και με βραχώδεις ακτές αλλά και μικρές διάσπαρτες παραλίες. Χαρακτηριστική είναι, λόγω του επικλινούς του τοπίου, η περίτεχνη κλιμακωτή κατασκευή τοιχείων από πέτρα χωρίς αμμοκονίαμα (ξερολιθιές), που διευκόλυναν την καλλιέργεια («γρέμπες»).
Οθωνοί
Οι Οθωνοί (ιταλικά: Fano ή Othoni) είναι ελληνικό νησί και το δυτικότερο σημείο της Ελλάδας. Είναι το μεγαλύτερο από τα Διαπόντια νησιά, που βρίσκονται βόρεια της Κέρκυρας (Ιόνιο Πέλαγος) και ανήκουν στην Περιφέρεια Ιονίων Νήσων. Έχει 393 κατοίκους (2011) και χωρίζεται σε 2 περιοχές (Άνω και Κάτω Πάντα). Σε σχέση με τις Ιταλικές ακτές, οι Οθωνοί απέχουν 43 ναυτικά μίλια από το ακρωτήριο του Οτράντο και 48 από τη Σάντα Μαρία ντι Λέουκα (Santa Maria di Leuca, στα ελλ. Λεύκα), η οποία διακρίνεται όταν οι καιρικές συνθήκες το επιτρέπουν.
Οι Οθωνοί έχουν έκταση 10,8 τετρ. χιλιόμετρα. Απέχουν 12 ναυτ. μίλια από τις ΒΔ ακτές της Κέρκυρας, το ακρωτήριο «Δράστης». Το νησί είναι καταπράσινο, κυρίως ορεινό, με ανώτερο υψόμετρο το Ημεροβίγλι (Μεροβίγγλι, 393 μ.) και με βραχώδεις ακτές αλλά και μικρές διάσπαρτες παραλίες. Χαρακτηριστική είναι, λόγω του επικλινούς του τοπίου, η περίτεχνη κλιμακωτή κατασκευή τοιχείων από πέτρα χωρίς αμμοκονίαμα (ξερολιθιές), που διευκόλυναν την καλλιέργεια («γρέμπες»).
Μαθράκι
Το Μαθράκι είναι το μικρότερο και νοτιότερο από τα Διαπόντια νησιά βορειοδυτικά της Κέρκυρας. Αποτελεί κοινότητα του νομού Κέρκυρας την κοινότητα Μαθρακίου, η οποία στην απογραφή του 2001 αριθμούσε 186 μόνιμους κατοίκους. Στην ίδια κοινότητα υπάγονται και οι ακατοίκητες νησίδες Διάκοπο, Διάπλο, Πλατεία, Τραχειά (ή Τραχιά) και Ψύλλος Ένα. Το νησί έχει έκταση 3 τετραγωνικών χιλιομέτρων, σχήμα επίμηκες και καλύπτεται από πυκνή βλάστηση, ενώ το μεγαλύτερο ύψωμα δεν ξεπερνά 152 μέτρα. Απέχει 3 ναυτικά μίλια από τις βορειοδυτικές ακτές της Κέρκυρας. Το νησί είναι προσβάσιμο ακτοπλοϊκά με τακτικά δρομολόγια από την Κέρκυρα και τον Άγιο Στέφανο, τα οποία προσεγγίζουν στο λιμανάκι Πλάκες. Το Μαθράκι παρουσιάζει μικρή τουριστική κίνηση, ενώ και ο εξηλεκτρισμός του ολοκληρώθηκε σχετικά πρόσφατα. Μεγάλος αριθμός κατοίκων του νησιού έχει μεταναστεύσει στις Η.Π.Α.
Καστός Λευκάδας
Ο Καστός, είναι ένα από τα μικρότερα νησιά του Ιονίου πελάγους. Βρίσκεται σε απόσταση 6 μιλίων από τον Μύτικα Αιτωλοακαρνανίας, όπου είναι το πλησιέστερο λιμάνι προσέγγισης στην Στερεά Ελλάδα, νοτιοανατολικά της Λευκάδας και νότια, σε απόσταση ενός μιλίου, από το νησί του Καλάμου, που θεωρείται προσάρτημα του.
Ο Καστός είναι η μικρότερη κατοικίσιμη νησίδα των Επτανήσων και προσαρτήθηκε στην Ελλάδα το 1864. Παλαιότερα αποτελούσε μέρος της επαρχίας Ιθάκης του νομού Λευκάδας με πληθυσμό το 1950, τους 285 κατοίκους στο οποίο υφίστατο δημοτικό σχολείο. Σήμερα ανήκει διοικητικά στο νομό Λευκάδας και σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει 78 κατοίκους.
Όπως και ο γειτονικός Κάλαμος, επικοινωνεί με την ακτή της Αιτωλοακαρνανίας με καΐκια, από και προς το απέναντι χωριό Μύτικα.
Κύρια προϊόντα του νησιού είναι τα σιτηρά, τα σταφύλια και το κρασί.
Αντικύθηρα
Τα Αντικύθηρα ή Τσιριγότο (εκ του ενετικού Cerigotto), ή Cecerigo, στην αρχαιότητα η Αίγιλα, ένα άγονο νησί μεγάλης στρατηγικής σημασίας και μικρής έκτασης (20 τ.χλμ.) στο πέρασμα ανάμεσα στα Κύθηρα και την Κρήτη. Σε αρχαίο ναυάγιο του νησιού βρέθηκε ο Εφηβος των Αντικυθήρων και ο παράξενος μηχανισμός των Αντικυθήρων, πολύπλοκος μηχανισμός για τη ναυσιπλοΐα, σαν αστρολάβος. Στο νησί οι ανασκαφές συνεχίζονται και διαρκώς ανευρίσκονται αρχαία και βυζαντινά ευρύματα. Επίσης τα Αντικύθηρα αποτελούν κέντρο έρευνας της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας. Το νησί διαθέτει ελικοδρόμιο και ενοικιαζόμενα δωμάτια. Πολιούχος του είναι ο Άγιος Μύρωνας, τον οποίο οι κάτοικοι εορτάζουν στις 16 και 17 Αυγούστου.
Αντίπαξοι
Οι Αντίπαξοι, (ή Αντίπαξος, ή Πρόπαξος*), είναι μικρό επίμηκες, 2 μιλίων μήκους και 1 μιλίου πλάτους, νησί του Ιονίου πελάγους, 5,5 μίλια νοτιοανατολικά των Παξών. Διοικητικά ανήκει στον νομό Κέρκυρας του οποίου αποτελεί και το νοτιότερο σημείο, εκκλησιαστικά στην Ιερά Μητρόπολη Κερκύρας, Παξών και Διαποντίων νήσων και γεωγραφικά στα Επτάνησα. Η έκταση του νησιού είναι 4,1 τ.χλμ και ο πληθυσμός του ήταν 20 κάτοικοι σύμφωνα με την απογραφή του 2011, που διαμένουν στον ομώνυμο οικισμό, ο οποίος είναι και μοναδικός του νησιού.
Ορεογραφικά η Αντίπαξος παρουσιάζει μία λοφοσειρά με τρεις κορυφές που ονομάζονται Αγριλίδα, η βορειότερη, που είναι και η υψηλότερη (117 μ.), η Λιχούδη, η μεσαία, και η Βίγλα, η νοτιότερη. Η γεωλογική σύσταση του νησιού είναι ίδια μ΄ εκείνη των Παξών.
Σταμφάνη Στροφάδων
Η Σταμφάνη είναι το μεγαλύτερο και το νοτιότερο νησί των Στροφάδων (το άλλο είναι η Άρπυια). Είναι ένα σχετικά επίπεδο και αρκετά εύφορο νησί. Η δεύτερη και μικρότερη νησίδα Άρπυια βρίσκεται βορειότερα και χωρίζεται από τη Σταμφάνη με επικίνδυνα αβαθή που περιλαμβάνουν σκoπέλους και υφάλους.
Στη Σταμφάνη ξεχωρίζει το κτίσμα της μονής του Σωτήρος, γνωστή και ως Καστρομονάστηρο από το μεγάλο τείχος της ύψους 25 μ. Χτίστηκε τον 13ο αιώνα και σ’ αυτή βρίσκεται ο τάφος του Αγίου Διονυσίου. Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει εργασίες αποκατάστασης της μονής.
Σκορπιός Λευκάδας
Ο Σκορπιός είναι νησίδα του Ιονίου που βρίσκεται στα πρόσγεια του νοτίου στομίου του κόλπου Αλέξανδρου της Λευκάδας.
Ανήκει στο σύμπλεγμα των Τηλεβοΐδων νήσων και στο σύμπλεγμα των Πριγκηπονήσων. Βόρεια του Σκορπιού βρίσκεται η νησίδα Σκορπίδι και ανήκει διοικητικά στο δήμο Μεγανησίου. To 1963 πωλήθηκε στον Έλληνα εφοπλιστή Αριστοτέλη Ωνάση. Στη νησίδα αυτή, όπου υφίστανται σήμερα λίγα οικήματα, βρίσκονται οι τάφοι του Αριστοτέλη Ωνάση, του γιου του Αλέξανδρου και της κόρης του Χριστίνας. Για πολλά χρόνια στον όρμο του Σκορπιού ελλιμενιζόταν η θαλαμηγός “Χριστίνα”, η μετέπειτα “Αργώ”. Το 2012 αγοράστηκε από τον Ρώσο μεγιστάνα Ντμίτρι Ριμπολόβλεβ ως δώρο για τα γενέθλια της κόρης του.